Wie kent niet het doordringende thema van Schindler’s List of de James Bond-themamuziek. En toch wordt filmmuziek bestempeld als achtergrond muziek. De rol van muziek in een film is echter vele malen groter. Een goede soundtrack draagt bij tot het overbrengen van het verhaal op het publiek en kan een zelfstandig bestaan leiden. Geen film is nog denkbaar zonder een soundtrack. Maar waarom wordt dan zo weinig naar filmmuziek geluisterd?
Het uitgangspunt van filmmuziek blijft de klassieke muziek en in hoofdzaak in haar narrative functie. Maar de thema’s worden in een hedendaags kleedje gestopt en elektronische instrumenten complementeren het klassieke orkest. Dat is niet verwonderlijk, want de muziek en de film geven beiden de tijdsgeest weer. Componisten werken vaak met een thema of leitmotiv voor een bepaald filmkarakter, een gebeurtenis, een plaats en dit in overeenkomst met de klassieke muziek. Technisch gezien is het schrijven van een soundtrack een ware uitdaging en dat is nog een understatement. Tijdens het ‘spotting proces’ onderhandelt de regisseur met de componist over welk soort muziek hij bij de film wil. Dat betekent ook dat de componist beperkt is in zijn artistieke vrijheid. Er zijn regisseurs die reeds lang op voorhand een componist bij hun plannen betrekken. Maar als het echt om componeren gaat, met de beelden erbij, dient de componist te presteren in drie tot zes weken. Dit omvat het bekijken van de ruwe montage van de film tot het werkelijke opnemen van de muziek met een orkest. Andere obstakels zijn de producer en de filmstudiobonzen die een thema of zelfs de gehele score kunnen verwerpen vanuit commerciële overwegingen. Over de verdiensten van filmmuziek wordt nogal wat afgetwist.
Sommige critici geven filmmuziek een plaatsje in het canon van de klassieke muziek, terwijl anderen diezelfde muziek beschouwen als flauwe afkooksels van wat de grote klassieke componisten hen reeds voordeden. Deze kritiek kan worden weerlegd door het feit dat de componist vaak te weinig tijd krijgt voor het eigenlijke componeren. Zelfs een groot talent als John Williams zal dan moeten terugvallen op het recycleren van thema’s. In een tijd waarin de klassieke muziek moet knokken voor een plaatsje in de competitieve muziekindustrie ziet zij zich gesterkt door de filmmuziek. Deze muziek houdt vast aan de klassieke regels van compositie, waarbij de hoofdrol voor het orkest is weggelegd, zonder dat het vasthouden aan traditie een restrictie oplevert.
De laatste decennia heeft dit genre een grote evolutie gekend en zich tot zelfstandige kunstvorm ontpopt. Film is een dynamisch medium wat een positieve invloed uitstraalt op de filmmuziek. Ook videogames worden tegenwoordig voorzien van volledig georkestreerde soundtracks. Op het filmfestival in Gent wordt jaarlijks de World Soundtrack award uitgereikt met bijgaand exclusief concert met een live filharmonisch orkest. Ik verzeker u dat het live horen van de muziek van de film ‘Gladiator’ door componist Hans Zimmer, een beklijvende ervaring is!
Bekijk onderstaand filmpje als illustratie. Componist John Powell vertelt er over het schrijven van de muziek bij de blockbuster 'the bourne supremacy'.
Geïnteresseerden kunnen een kijkje nemen op twee uitgebreide websites:
